VÕ TRẬN ĐẠI VIỆT DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC CẦN ĐƯỢC GIỮ GÌN

VÕ TRẬN ĐẠI VIỆT 

DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC CẦN ĐƯỢC GIỮ GÌN

Yeue                                            VS.Nguyễn Minh Tuấn – Trần Đức Thuận

 1.Võ trận Đại Việt – Những giá trị từ ngàn xưa.

“Di sản văn hoá Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hoá nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc ta….”. Hiểu theo một cách dân dã thì di sản văn hóa là những tinh túy được các thế hệ trước đúc tỉa, gây dựng, chuyển tiếp cho những thế hệ sau. Đó có thể là bản tính siêng năng – chịu khó, không quản ngại vất vả, cực nhọc để cải biến thiên nhiên, tạo dựng cuộc sống ngày càng tốt đẹp hay cũng có thể là phẩm chất linh hoạt trong sản xuất và sinh hoạt cộng đồng, hoặc cũng có thể là những thành tựu về văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần, cao hơn có thể là tư tưởng nhân văn, lòng nhân ái, kinh nghiệm giữ nước – chống ngoại xâm…Tất cả những nét văn hóa mang tính bản sắc ấy đã được các thế hệ tiền nhân tâm huyết gìn giữ và truyền lại cho con cháu với ước nguyện xây dựng bản sắc văn hóa Việt Nam ngày càng đậm đà bản sắc.

Tuy nhiên, nhìn vào thực trạng nhiều di sản văn hóa trong hệ thống di sản văn hóa Việt Nam đã và đang mai một dần khiến cho những người quan tâm đến sự tồn vong của nền văn hóa Việt không khỏi lo âu, trăn trở…

***

Như một lẽ tất yếu ! quy luật đào thải tự nhiên sẽ tự động loại bỏ đi những yếu tố văn hóa không còn phù hợp với đời sống hiện đại như các nghi lễ phức tạp của phong tục ma chay, cưới hỏi, các nghi lễ cầu mùa, các hủ tục kiêng cữ…Song có nhiều di sản văn hóa tuy không còn mang những vai trò thiết thực ở đời sống thực tại nhưng lại ẩn chứa trong nó những giá trị văn hóa, lịch sử rất sâu sắc. Thực trạng đó khiến chúng ta cần có những cách nhìn riêng và những chính sách bảo tồn phù hợp. Chúng tôi đang muốn đề cấp đến một trong những nét văn hóa như vậy ! Di sản văn hóa Võ trận Đại Việt. 

Nói về Võ trận Đại Việt mà trước hết là võ trận, đây là loại võ cổ truyền được hình thành từ rất xa xưa, gắn liền với những cuộc đấu tranh nhằm bảo vệ tổ quốc, bảo vệ con dân, xứ sở. Võ trận được hình thành từ thực tiễn chống ngoại xâm, và từ những cuộc đấu tranh chống xâm lăng tầm vóc to lớn của dân tộc Việt Nam cũng đã từng bước được khẳng định. Trong đó, võ trận – võ ta có những bước phát triển nhanh chóng, đáp ứng nhu cầu của thực tiễn đặt ra ở mỗi thời kỳ. Và, qua những thời khắc khó khăn ấy, võ trận lại càng được bồi đắp thêm sự tinh túy chắt lọc từ trong thực tiễn giao tranh.

Trong giai đoạn Đại Việt (X-XIX), dưới tài thao lược của nhiều danh tướng tài ba như: Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Hưng Đạo Đại Vương, Lê Lợi, Quang Trung...Võ trận đã được nâng lên một tầm cao mới gắn liền với tên gọi Võ trận Đại Việt. Ngoài những dòng võ gia truyền, tộc truyền, bước đầu đã xuất hiện những cuốn “binh thư”, “binh pháp” nhằm dùng cho quan binh luyện rèn võ nghệ và cả nghệ thuật dùng binh. Đó là một bước phát triển rất mới trong dòng võ học dân tộc, võ học đã hướng vào sự vững mạnh của quốc gia hơn là việc thủ thế, tư truyền trong dòng họ của mình.

Võ trận Đại Việt – thứ  “bảo bối” đã cùng dân tộc ta trải qua không biết bao nhiêu cuộc chiến tranh vệ quốc, hầu như ở triều đại nào dân tộc Việt Nam cũng đều phải chống chọi với các thế lực thù địch ngoại bang. Hết quân phương Bắc, đến quân Nguyên – Mông, rồi quân Chiêm Thành, Xiêm La đều nuôi dã tâm thâu tóm quốc gia Đại Việt. Với một quốc gia đất không rộng, người không đông như Đại Việt xưa việc chống chọi ngoại xâm là hết sức khó khăn và gian khổ. Song, với tài thao lược, quân và dân ta luôn giành được những chiến thắng lẫy lừng cho dù kẻ thù hùng mạnh đến đâu. Lịch sử Việt Nam và Võ trận Đại Việt được gây dựng qua những cuộc chiến tranh chống ngoại xâm và không triều đại nào lại không có những võ tướng thao lược như: Ngô Quyền với trận cọc gỗ trên sông Bạch Đằng đánh tan đội quân Nam Hán (938), Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân (968), Lý Thường Kiệt với trận phản công trên sông Như Nguyệt tiêu diệt 30 vạn quân Tống (1077), đội quân “bất bại” Nguyên – Mông 3 lần tiến quân vào Đại Việt là cả 3 lần phải ôm hận – đó là công lao của toàn dân Đại Việt ta nhưng không thể không nhắc tới bậc võ tướng thiên tài Trần Quốc Tuấn…

***

Võ trận Đại Việt vừa thể hiện thành quả kinh nghiệm được đúc kết qua thực tiễn trận mạc vừa thể hiện khí phách con người Việt Nam. Phải sống bên cạnh một đất nước Trung Hoa to lớn với rất nhiều tham vọng bành trướng, triều đại Trung Hoa nào cũng luôn hướng mũi giáo xuống đất nước nhỏ bé phương Nam. Tuy nhiên, dân tộc Đại Việt chưa bao giờ thuần phục, lệ thuộc Trung Hoa một cách mù quáng. Dù phải triều công hàng năm nhưng Đại Việt vẫn giữ được sự độc lập, chủ động. Mỗi khi đất nước bị đe dọa bởi ngoại xâm, quốc gia Đại Việt lại hiên ngang đứng lên bảo vệ non sông, bờ cõi. Qua mỗi bận giao tranh đó dân tộc Việt Nam càng cứng cỏi, người dân Đại Việt càng bất khuất, nền võ học dân tộc – Võ trận ngày càng được trui rèn bồi đắp thêm. Võ trận Đại Việt trở thành 1 pho binh thư sống động với sự bồi đắp của biết bao thế hệ truyền nhân, là thành quả của những kinh nghiệm thực tiễn được các bậc võ tướng đúc kết.

***

Võ trận Đại Việt  - minh chứng xác thực cho phẩm chất, bản lĩnh con người Việt Nam. Võ trận Đại Việt là một sản phẩm của trí tuệ của những bộ óc quân sự lỗi lạc nhất từ ngàn xưa được dựa trên nền tảng tri thức dân tộc. Chính vì vậy nó vừa mang những đặc trưng chung của con người Việt Nam như đặc tính mạnh mẽ, dứt khoát, nhanh nhạy biết dựa vào điều kiện thực tiễn vừa thiên biến vạn hóa dưới sự thi triển của người dụng võ.

Nếu như võ Tàu rất chú trọng đến sự uyển chuyển điệu đà, đề cao sự cân đối, tính hoa mỹ, có nhiều chiêu thức mang tính biểu diễn cao thì Võ trận Đại Việt – một phần quan trọng của võ cổ truyền Việt Nam luôn đề cao tính chiến đấu, sự hiệu quả, khả năng kết hợp thủ - cước liên hoàn khiến đối phương không thể chống đỡ. Bên cạnh đó khả năng ứng biến trên chiến trường, cách bày binh bố trận vận dụng địa thế cũng là một nghệ thuật rất đặc sắc của Võ trận Đại Việt ta. Ắt hẳn nếu như không có những thứ bảo bối tinh túy đó thì việc luôn phải đối chọi với những thế lực ngoại bang lúc nào cũng chiếm ưu thế áp đảo về số lượng, liệu Đại Việt có thể giành được những chiến thắng vang dội như vậy?

Chúng ta rất tự hào khi ở thời nào Đại Việt cũng có những bậc võ tướng xuất chúng như hai Bà Trưng, Bà Triệu, Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh, Lý Thường Kiệt, Trần Quốc Tuấn, Lê Lợi, Quang Trung…Họ đã làm cho chính kẻ địch phải thốt lên:

“Hoành qua đương hổ dị

Đối diện bà vương nan”

Họ đã làm nên “thế trận những dòng sông”, những “tuyến phòng thủ thép, trận phản công mẫu mực”, những trận Tốt động, Chúc động, Chi Lăng, Xương Giang…làm cho địch hồn bay phách lạc, tim đập chân run; ngồi trong ống đồng còn sợ mất đầu, tha về đến nước mà chân đi chưa vững; hoặc nhìn thế giặc là biết “dễ phá”, dùng ngòi bút dụng thuật “tâm công”. Họ là 1 phần của lịch sử dân tộc, 1 phần của võ trận – Võ trận Đại Việt.

2.Thực trạng tồn tại của Võ trận Đại Việt.

          Dù tồn tại trong lịch sử với tư cách là một thành tố văn hóa truyền thống có chiều dài trải suốt bốn nghìn năm lịch sử, song hiện tại ở Việt Nam thuật ngữ “võ trận – Võ trận Đại Việt” không thực sự phổ biến, có chăng chỉ là những khái niệm dẫn dụ về nguồn gốc võ thuật cổ truyền xuất hiện trong các bài viết tản mạn của các nhà nghiên cứu, các lão võ sư. Thế hệ trẻ Việt Nam trong nước hầu như chưa được biết đến khái niệm này cũng như môn phái Võ trận Đại Việt.

          Thực trạng này cũng không khó để chúng ta có thể luận giải: Bước sang thế kỷ XIX, khi những cuộc chiến tranh dựa nhiều vào sức mạnh vũ khí – đạn dược, võ thuật chiến trận mất dần đi vai trò tiên quyết trong những cuộc giao tranh. Mặt khác, võ trận - Võ trận Đại Việt không mang những đặc trưng của võ thuật dân gian mà nó là dòng võ chỉ lưu truyền trong các dòng quan võ; một số ít bài bản, đòn thế được phổ biến trong đội ngũ binh lính. Võ trận không phổ biến trong dân gian vì vậy khả năng lưu truyền trong nhân dân gặp nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, trong giai đoạn lịch sử có nhiều biến loạn từ thế kỷ XIX, nhiều dòng họ võ quan thường mang tâm lý “dấu nghề” hoặc hạn chế con cháu theo nghiệp võ để tránh hệ lụy binh đao. Võ cổ truyền – Võ trận Đại Việt thực sự đi vào giai đoạn suy thoái trầm trọng.

          Tuy nhiên, với tinh thần thượng võ, sự tri ơn tổ tiên đã gây dựng và truyền dạy, một số ít dòng họ vẫn âm thầm gắng gượng truyền lại võ nghệ cho cháu con. Và, xem đó như là những di sản quý báu của tổ tiên, dòng họ mình. Họ không muốn và cũng không đủ điều kiện để mở những lớp dạy võ. Chính vì vậy võ trận vốn dĩ đã rất mai một nay đang đứng trước nguy cơ hoàn toàn biến mất trong nền văn hóa Việt Nam. Thế hệ trẻ Việt Nam sẽ chẳng còn cơ hội thị phạm những đòn thế võ cổ đã cùng cha ông ta làm nên những chiến công hiển hách. Đó quả thực là một thực cảnh không còn xa và nếu như điều đó xảy ra thì quả là thật đáng buồn cho lớp hậu thế …

          Là hậu duệ của bậc võ quan Triều Nguyễn Nguyễn Duy Đạm, Nguyễn Minh Tuấn đã sớm mang trong lòng tình yêu võ thuật, ý thức gìn giữ nền văn hóa truyền thống Việt Nam. Lên 5 tuổi, Nguyễn Minh Tuấn bắt đầu được gia đình truyền dạy võ thuật và hơn 30 năm sau Nguyễn Minh Tuấn vẫn miệt mài đi trên con đường võ học. Tuổi trẻ, Nguyễn Minh Tuấn đã từng rong ruổi nhiều nơi trên các miền đất võ khắp cả nước, gặp gỡ, học hỏi nhiều bậc võ sư, bồi đắp thêm cho kiến thức võ học bên cạnh nền tảng võ thuật của dòng họ mình.

          Năm 1998, Nguyễn Minh Tuấn đi đến 1 quyết định hết sức táo bạo: thành lập võ đường riêng tại San Jose, California.

Sở dĩ đây được xem là quyết định “liều lĩnh” nhất cuộc đời anh là vì lúc này anh phải đối diện với nguy cơ thất bại đang hiển diện trước mặt. Nguyễn Minh Tuấn còn phải làm việc để nuôi sống bản thân và gia đình, mọi chi phí của lớp võ một tay anh phải đảm trách từ tiền thuê địa điểm, mua binh khí, chi phí sinh hoạt. Tuy nhiên, điều mà lo lắng nhất là không được cộng đồng ủng hộ. Anh sợ mình thất bại, song anh sợ hơn khi thấy các em – thế hệ trẻ Việt Nam sinh ra và lớn lên trên đất Mỹ không có điều kiện để kết nối với văn hóa truyền thồng dân tộc. Chính điều đó đã thôi thúc anh không ngừng cố gắng, gần 15 năm qua Võ sư Nguyễn Minh Tuấn đã đào tạo hơn 500 võ sinh, nhiều thế hệ môn sinh đã trưởng thành trên đường đời, một vài môn sinh vẫn gắn bó với võ đường, cùng anh dạy dỗ những thế hệ kế tiếp. Nguyễn Minh Tuấn vẫn vậy, dạy võ hoàn toàn miễn phí, anh chỉ cần ở môn sinh mình tấm lòng chân tình, ở cộng đồng sự quân tâm – chia sẻ, anh vẫn trần đầy nhiệt huyết và những dự định trong tương lai.

3.Giải pháp bảo tồn Võ trận Đại Việt.

          Công việc bảo tồn văn hóa luôn là công việc rất khó khăn của các nhà quản lý; công việc này đòi hỏi điều kiện kinh phí, sự tâm huyết và một trình độ âm hiểu về di sản văn hóa nhất định; thiếu một trong những điều kiện trên công tác bảo tồn khó có thể đem lại kết quả như mong đợi. Đối với di sản văn hóa Võ trận Đại Việt công tác bảo tồn còn gặp nhiều khó khăn hơn do lượng tư liệu thành văn hầu như không còn, số người thực hiện di sản, nghiên cứu và có sự am hiểu di sản rất ít. Mặt khác, hiện tại ở Việt Nam không có võ đường Võ trận Đại Việt nào hoạt động. Tuy vậy, chúng ta vẫn có khả năng bảo tồn thành công di sản độc đáo này nếu như có được những biện pháp thích hợp.

          Vấn đề mang tính tiên quyết là công tác sưu tầm, hệ thống lại các bài bản, đòn thế trong dân gian. Đây là một nhiệm vụ hết sức nặng nề đòi hỏi khả năng tài chính, nhân lực chuyên môn và rất nhiều thời gian để có thể khảo sát kỹ càng các vùng đất võ. Ngoài hệ thống bài bản ở võ đường Võ trận Đại Việt gồm nhiều bài quyền cổ, thuần Việt được giới võ thuật đánh giá rất cao như:  Thần Đồng thảo pháp, Thiền Sư thảo pháp, Yến Phi thảo pháp, Thái Sơn côn thảo pháp, Trung bình tiên thảo pháp, Phượng Hoàng tiên thảo pháp, Trường kiếm thảo pháp, Tứ hải thảo pháp, Lữ Vọng tiên thảo pháp, Lão Mai thảo pháp, Ngọc Trản thảo pháp, Đoản côn thảo pháp, Song đao thảo pháp, Trường thương thảo pháp…Chúng tôi nghĩ vẫn còn nhiều dòng họ võ trong dân gian còn giữ được các bài võ cổ, song làm sao để nhận định chất “cổ”, chất “thuần Việt” và thẩm định nó có phải thuộc trường phái võ trận hay không đòi hỏi một đội ngũ chuyên môn có sự am hiểu về võ học thực thụ. Khi có được hệ thống bài bản, đòn thế, chúng ta phải biên tập lại để phù hợp hơn cho công việc giảng dạy. Tuy nhiên, tránh trường hợp “thể thao hóa” làm mất đi tính “chiến đấu” đặc trưng của Võ trận Đại Việt giống như thực trạng võ thuật cổ truyền Việt Nam thực tại. Võ trận Đại Việt là thứ võ giao tranh trên chiến trường, trọng tính thực dụng, hiệu quả không đề cao tính biểu diễn – thẩm mỹ…

          Bên cạnh công tác sưu tầm, hệ thống lại bài bản chúng ta cũng cần nhanh chóng mở những lớp tập huấn, những khóa đào tạo các thế hệ võ sư dài hạn nhằm tạo dựng nên những nhân tố hạt nhân đáp ứng khả năng tiếp thu, lưu giữ và truyền dạy sau này. Võ đường võ phái Võ trận Đại Việt cần trở thành một nhân tố trung tâm khuếch trương tầm ảnh hưởng, kết nối các tấm lòng yêu chuộng văn hóa, võ thuật dân tộc như Võ sư – Chưởng môn Nguyễn Minh Tuấn từng chia sẻ “…Khi sinh hoạt tại võ đường các võ sinh được truyền đạt hầu hết những kiến thức thuần khiết của võ học. Hơn thế nữa họ còn được kết nối với những truyền thống tốt đẹp của cha ông ta. Trong các bài giảng, bài trao đổi của mình, ông luôn tìm cách lồng ghép vào đó những yếu tố lịch sử, văn hóa để các môn sinh có dịp nắm bắt, hiểu biết sâu hơn về truyền thống vẻ vang của dân tộc mình…”

          Để công việc bảo tồn Di sản Võ trận Đại Việt thành công ngoài trách nhiệm của những cá nhân đang thực hành di sản, chúng ta rất cần sự quan tâm chia sẻ của cả cộng đồng trong và ngoài nước, các tổ chức chuyên ngành về cả vật chất và tinh thần. Hy vọng rằng thứ di sản quý báu đã đồng hành cùng dân tộc ta suốt bốn nghìn năm lịch sử giữ nước sẽ tìm lại được vị trí vốn có trong lòng dân tộc, Võ trận Đại Việt sẽ được các thế hệ trẻ Việt Nam nối tiếp nhau truyền giữ…                         

                                                                                                                                                                                                                                 San Jose, California ngày 28 tháng 9 năm 2012